การเติบโตในอุตสาหกรรมบันเทิงของจีนผ่านวง Pop music หรือเรียกกันว่า C-pop สู่เวทีระดับนานาชาติ ว่าจะขยายซอฟท์พาวเวอร์ของจีนได้มากน้อยแค่ไหนเมื่อเทียบกับวัฒนธรรม K-pop mujเกาหลีใต้ทำ เพราะใช่แต่เรื่องวัฒนธรรมด้านดนตรี บันเทิง
แต่การขยายอิทธิพล หรือการเคลื่อนไหวของจีนไม่ว่าจะผ่าน hard power หรือ soft power ก็ยังเป็นข้อเคลือบแคลงและสร้างการปฏิเสธของหมู่ชาวตะวันตกอยู่เป็นสำคัญ
อย่างไรก็ดี หลายๆเทศกาลดนตรี C-POP เองก็ถือได้ว่าก้าวข้ามจุดที่ท้าทายและนำเอาความประสบความสำเร็จอย่างมากมาย หลังการได้มาเยือนและจัดแสดงที่สหรัฐอเมริกาประเทศมหาอำนาจซึ่งเป็นคู่แข่งทางระเบียบโลกอยู่เป็นระยะๆ
ซึ่งการตอบรับเป็นไปได้ด้วยดีทั้งแฟนคลับชาวจีนในต่างแดนและที่อื่น ๆ ซึ่งนั่นก็อาจจะเป็นเป็นสัญญาณว่า ศิลปินจีนกำลังก้าวไปสู่ระดับโลกได้อย่างที่ไม่เคยมีมาก่อน และแม้แนวเพลงประเภท C-POP ยังคงไม่คุ้นเคยสำหรับชาวอเมริกันส่วนใหญ่ แต่นั่นก็เป็นเรื่องของเวลาและอนาคตให้พิสูจน์ดังเช่นที่เกาหลีใต้เคยทำมาก่อนแล้ว
และเมื่อมองถึงการจัดอันดับสำหรับปีที่แล้ว Brand Finance ซึ่งเป็นที่ปรึกษาด้านการตลาดระหว่างประเทศที่มีสำนักงานใหญ่ในลอนดอน ระบุว่า ประเทศจีนโดยรวมอยู่ในอันดับที่ 4 และอันดับที่ 12 ในแง่ของสื่อและการสื่อสารในดัชนีด้าน soft power
ถึงกระนั้น Cao Xuenan ผู้ช่วยศาสตราจารย์ด้านวัฒนธรรมศึกษาแห่ง Chinese University of Hong Kong มองถึงกระแสซอฟท์พาวเวอร์ที่ผ่านมาของจีนว่า “ซอฟท์พาวเวอร์ของจีนจริงๆแล้วไม่ได้ใช้วัฒนธรรมป๊อปหรืออุตสาหกรรมบันเทิงมาขับเคลื่อน เหมือน K-pop ซึ่งอาศัยห่วงโซ่อุตสาหกรรมขับเคลื่อนเป็นส่วนใหญ่”
“เราเห็นการสร้างซอฟท์พาวเวอร์ของจีนผ่านการโครงสร้างพื้นฐานให้กับประเทศในกลุ่มแอฟริกาและเอเชียตะวันออกเฉียงใต้เสียมากกว่า นั่นคือซอฟท์พาวเวอร์ที่จีนใช้” เธอกล่าวเสริม
และเธอมองว่าการใช้กระแสของแนวเพลงเป็นวัฒนธรรมที่ค่อนข้างเป็นตะวันตกดังที่เราเห็นหลายๆวงตะวันตกประสบความสำเร็จในการถ่ายทอดความคิด และการมองโลกของคนหนุ่มสาว รวมไปถึงอุดมการณ์ทางการเมืองแบบตะวันตก ลงไปผ่านสื่อเหล่านี้ และนั่นเองประสบความสำเร็จอย่างมากเมื่อเกาหลีใต้นำสิ่งเหล่านี้มาใช้ในการเผยแพร่วัฒนธรรมโดยใช้กลยุทธ์ดังกล่าว
เธอกล่าวต่อว่า อะไรก็ตามถ้ามันดึงดูดสายตา จับใจคน มันคือซอฟท์พาวเวอร์ ศิลปินเกาหลีอย่างวงBTS สร้างความสัมพันธ์และทัศนคติเชิงบวกกับเกาหลีใต้มากขึ้นในเวทีระหว่างประเทศ และไม่ว่าผู้รับสารจะเข้าใจความซับซ้อนของปรากฏการณ์นี้หรือไม่ ไม่สำคัญ ตราบใดที่พวกเขาสามารถทำให้ผู้คน พูดถึงเกาหลีใต้ได้ พวกเขาก็มีอิทธิพลอย่างมากแล้ว
และในเดือนพฤษภาคมปีที่ผ่านมาเราได้เห็นถึงการเชิญวงบอยแบนด์เกาหลีใต้อย่าง BTS ไปที่ทำเนียบขาวเพื่อกล่าวถึงกระแสต่อต้านการเหยียดเชื้อชาติในเอเชียในสหรัฐอเมริกา และไปสหประชาชาติในเดือนกันยายนเพื่อพูดคุยเกี่ยวกับความสำคัญของการฉีดวัคซีนและการพัฒนาที่ยั่งยืน
Cao Xuenanกล่าวว่า ส่วนหนึ่งมาจากสมาชิกของวงที่ภาพลักษณ์ดี และรวมไปถึงการสื่อสารให้เห็นว่าเกาหลีใต้และสหรัฐอเมริกานั้นใกล้ชิดกันเพียงใด
ขณะที่เมื่อมาดู C-POP ดูเหมือนจะยากยิ่งกว่า ศิลปินจีนที่ได้รับการยอมรับจากชาวตะวันตก ศูนย์วิจัยอย่าง Pew Research Centre ในวอชิงตันพบว่า 82% ของผู้ใหญ่ชาวอเมริกันมีความคิดเห็นที่ไม่ชอบจีนในปีที่แล้ว เพิ่มขึ้นจาก 79% ในปี 2563 และเพิ่มขึ้นกว่าสองเท่าของสัดส่วนเมื่อทศวรรษที่ผ่านมา
นั่นเป็นโอกาสที่ยากมากเมื่อเทียบกับ K-POP
ขณะที่ความพยายามของ C-POP ในปัจจุบันที่เราเห็นและคุ้นเคยเป็นกระแสล่าสุดคงหนีไม่พ้น Jackson Wang ป๊อปสตาร์วัย 27 ปี ชาวฮ่องกงผู้ซึ่งสร้างประวัติศาสตร์ในฐานะนักแสดงเดี่ยวชาวจีนคนแรกใน เทศกาลดนตรี Coachella ซึ่งเป็นเทศกาลดนตรีที่ใหญ่ที่สุดในสหรัฐอเมริกาในเดือนเมษายน ซึ่งเขามักสร้างภาพจำและคำพูดติดตัวในการแนะนำตัวต่อแฟนคลับว่า “ฉันชื่อ Jackson Wang มาจากประเทศจีน”
การกล่าวอย่างตรงไปตรงมานี้ กระแสสื่อในฮ่องกงต่างพากันวิเคราะห์ทั้งดีและไม่ดี รวมไปถึงสื่อสังคมออนไลน์ โดยบ้างก็กล่าวว่าการกระทำเช่นนี้เป็นการ “ทรยศ” ต่อรากเหง้าของเขาในฮ่องกงและประเทศเกาหลีใต้ ซึ่งเป็นสถานที่แรกที่ให้โอกาสเขาเริ่มต้นอาชีพนักดนตรี เพราะหลายครั้งต่อหลายครั้งสังคมต่างวิพากษ์การกระทำของเขาว่าเป็นการเอาใจจีนแผ่นดินใหญ่มากจนเกินไป
Cao Xuenan มองว่า “การวิจารณ์แบบนี้คือการสะท้อนจากแฟนคลับ สื่อและผู้ชมจำนวนมากให้เขาต้องพิสูจน์เอกลักษณ์ประจำชาติของเขา” ซึ่งนั้นเป็นเรื่องที่ละเอียดอ่อน ในขณะที่เธอยกตัวอย่างเปรียบเทียบ Jackson Wang กับ Lisa สมาชิกชาวไทยของวงชาวเกาหลีใต้อย่าง Black Pink ซึ่งเชื้อชาติของเธอได้รับการยอมรับอย่างเปิดเผยโดยไม่มีสื่อเชื่อมโยงเธอกับการเมืองไทยแต่อย่างใด นี่คือสิ่งที่แตกต่างและการคาดหวังของแฟนคลับที่ต่างกัน
เธอกล่าวว่า “ตัวตนของชาวจีนมักจะปรากฏอยู่ในสื่อตะวันตกเสมอ มันเป็นเรื่องที่น่าจับตามอง ซึ่งเป็นเหตุผลว่าทำไมคำถามนี้จึงถูกไล่ตามสำหรับศิลปินชาวจีนมากกว่าศิลปินสัญชาติอื่นและไม่มีทางหลีกเลี่ยงได้”
ขณะที่ Chi Zhang นักวิจัยหลังปริญญาเอกด้านความสัมพันธ์ระหว่างประเทศจากมหาวิทยาลัยเซนต์แอนดรูว์ในสกอตแลนด์กล่าวว่า ศิลปินจีนสามารถแสดงซอฟท์พาวเวอร์ของประเทศได้ดีกว่านี้หากงานศิลปะของพวกเขาสามารถหลีกเลี่ยงที่จะถูกทำให้เป็นการเมืองได้
เธอกล่าวว่าการลดประเด็นการพูดคุยเรื่องชาตินิยมจะเป็นประโยชน์มากขึ้นต่อการขยายตัวของอำนาจด้านซอฟท์พาวเวอร์ของจีน
“ผลผลิตทางวัฒนธรรมส่วนใหญ่ การไม่เน้นคุณค่าและอุดมการณ์ทางการเมืองจะทำให้ผลิตภัณฑ์เหล่านี้ดูน่าสนใจยิ่งขึ้น” เธอกล่าว
ในทางตรงข้าม ความจริงตอนนี้คือ อุดมการณ์สุตโต่งที่มีของจีนอาจทำให้ผู้ชมไม่พอใจนัก โดยเฉพาะอย่างยิ่งเมื่อคนตะวันตกส่วนใหญ่รับรู้จีน รวมถึงต่อต้านจีนและบางคนก็แสดงทีท่าไม่จีน เช่นเดียวกับรัฐบาลตะวันตกหลายๆ ชาติที่มีต่อจีน ซึ่งความจริงเหล่านี้ถือเป็นอุปสรรคในการแลกเปลี่ยนวัฒนธรรมอันเนื่องมาจากความไม่ไว้วางใจและความเกลียดชังที่เพิ่มขึ้นระหว่างมหาอำนาจตะวันตกและจีน
ทางเดียวตอนนี้ที่อาจหวังได้คือ หาก Jackson wang ประสบความสำเร็จในการแสดงในพื้นที่ตะวันตก วัฒนธรรมของ C-pop อาจส่งผลต่อการเปลี่ยนความเห็นของสาธารณชนที่มีต่อจีน
“ศิลปินชาวจีนอาจเปลี่ยนการรับรู้ของชุมชนในต่างประเทศที่มีต่อจีนได้ด้วยการแสดงให้เห็นถึงความสามารถของศิลปินชาวจีนเหล่านี้ในการร่วมมือกับคนดังระดับโลกและดึงดูดผู้ติดตามจากนานาชาติ” Zhang กล่าว
ในมุมมองกลับกัน Linda Lee Wai-kuen ผู้จัดการของ Tia ray นักร้องแนวจังหวะและบลูส์ที่เกิดในมณฑลหูหนาน กล่าวว่า นักดนตรีแม้มีความสามารถในการสร้างอิทธิพลต่อประเทศ แต่ก็ไม่จำเป็นต้องกังวลเรื่องการเมือง
โดย Tia เป็นศิลปินจีนคนแรกและคนเดียวที่ปรากฏในชาร์ทซิงเกิลระดับโลกของ International Federation of the Phonographic Industry ได้ขยายความร่วมมือของเธอกับนักดนตรีในสหรัฐฯ และต่างประเทศอื่นๆ
Lee กล่าวว่า “มันเกี่ยวกับสิ่งที่สื่อสารออกไป” “การเมืองและความตึงเครียดมีอยู่รอบตัวเสมอ มันไม่เกี่ยวข้องกับเพลงหรือการทำเพลง เราเขียนและร้องเพลงเกี่ยวกับสิ่งเดียวกันเกือบทั้งหมด การตกหลุมรัก การอกหัก หรือความรู้สึกมีความสุข
“ศิลปินจีนหลายๆ คน รวมถึงฉันด้วย ล้วนพยายามเจาะตลาดต่างประเทศ และคุณจะพบเช่นเดียวกันกับศิลปินวัยรุ่นสหรัฐฯ พวกเขาชอบที่จะเจาะตลาดจีน เกาหลี หรือญี่ปุ่น”
และ C-pop สามารถใช้เป็นเวทีสำหรับชุมชนในต่างประเทศเพื่อแก้ไขหรือเพิ่มพูนความเข้าใจเกี่ยวกับจีนซึ่งอาจล้าสมัย เช่น เมื่อผู้คนนึกถึงประเทศจีน พวกเขานึกถึงมังกรหรือโคมไฟหรือกำแพงเมืองจีน ซึ่งเป็นสิ่งที่มีอายุไม่กี่พันปีจากจีนโบราณ ไม่ใช่จีนร่วมสมัย” ลีกล่าว
ลีพูดต่อว่า หรืออย่างอาหารเป็นซอฟท์พาวเวอร์ได้ดีมาก คุณอาจไม่ชอบหรือไม่รู้จักประเทศนี้ แต่คุณสามารถรักอาหารได้ หรือเพราะอาหารของประเทศนี้ทำให้คุณจึงรู้สึกทึ่ง และเขาคิดว่าดนตรีก็เหมือนกัน มันค่อนข้างไร้พรมแดน
ฉันเชื่อว่า ศิลปินจีนสามารถรวบรวมสิ่งที่จะตอบสนองความคาดหวังของแฟน ๆ ทั้งในและต่างประเทศและหวังว่าผู้คนจะเคารพคุณค่าของกันและกัน แม้ว่าพวกเขาจะแตกต่างกันก็ตาม” ลีกล่าว พร้อมเสริมว่าค่านิยมพื้นฐานบางอย่าง เช่น การต่อต้านการล่วงละเมิดทางเพศ เป็นเรื่องปกติสำหรับทั้งสหรัฐฯ และจีน
ส่วนการปรากฏตัวของ Jackson Wang ที่งาน Coachella เป็นส่วนหนึ่งของเทศกาล Head in the Clouds Festival ซึ่งเป็นมหกรรมดนตรีประจำปีที่จัดโดยบริษัทเพลงในสหรัฐอเมริกา 88rising ซึ่งมีสาขาในเซี่ยงไฮ้ด้วย โดยจัดขึ้นที่สนามกีฬาต่างๆ ในลอสแองเจลิส จาการ์ตา และมะนิลา ตั้งแต่ปี 2018
ลีกล่าวว่า “การก้าวไปในระดับโลก” จะต้องให้ดารา C-pop เข้าร่วมไม่เพียงแต่ในตลาดสหรัฐฯ เท่านั้น แต่ยังรวมถึงตลาดวงการเพลงเอเชียที่กำลังเฟื่องฟู และเพื่อให้ดารา C-pop มี soft powerมากขึ้น พวกเขาจะต้องมีส่วนร่วมกับคนในท้องถิ่น ชุมชนในต่างประเทศ ไม่ใช่แค่ชาวจีนพลัดถิ่น
ซึ่งนั่นจำเป็นอย่างยิ่งที่คุณต้องมีผู้ฟังในท้องถิ่น มิฉะนั้น คุณจะไม่ได้บุกเข้าไปในตลาดนั้น “คุณนึกภาพออกไหมว่าถ้าศิลปินชาวอเมริกันบุกเข้าไปในวงการเพลงท้องถิ่นของฮ่องกงแล้วมีแต่คนต่างชาติเท่านั้นที่ไปดูพวกเขา” เธอกล่าว
